„Cierpienie uszlachetnia” i „Musi boleć” to krzywdzące stwierdzenia, które wciąż pokutują w naszym społeczeństwie. Tymczasem cierpienie poniża, odbiera siły i nie pozwala normalnie funkcjonować. Ból, choć pełni funkcję ostrzegawczą, nie zawsze musi być naszym wrogiem. Z bólem można i trzeba walczyć.
Ból – sygnał ostrzegawczy i źródło cierpienia
Ból to subiektywne i nieprzyjemne doznanie czuciowe i emocjonalne, związane z rzeczywistym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek. Pełni on niezwykle istotną rolę w naszym organizmie – informuje nas o zagrożeniu, urazie, stanie zapalnym czy chorobie. Dzięki temu możemy podjąć działania, aby uniknąć dalszych szkód. Znajduje to odzwierciedlenie w aktualnej definicji bólu podanej przez Międzynarodowe Towarzystwo Badania Bólu (IASP) w 2020 r.: „nieprzyjemne doznanie czuciowe i emocjonalne, związane lub przypominające doznanie związane z aktualnie występującym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek”.
Ale ból to także czynnik towarzyszący chorobie i nie jest już sygnałem ostrzegawczym, ale źródłem cierpienia oraz czynnikiem obniżającym dotkliwie jakość życia Pacjenta. Takim zjawiskiem jest ból przewlekły, który utrzymuje się pomimo zagojenia ran po urazie czy zabiegu operacyjnym, towarzyszy chorobie przewlekłej jak np. choroba nowotworowa czy RZS. Doznania bólowe wówczas tracą swój ostrzegawczo-obronny charakter, a ból przewlekły staje się chorobą samą w sobie. Ogranicza życie Pacjentów na poziomie socjalnym, emocjonalnym i fizycznym.
Historia leczenia bólu w Polsce
Początki leczenia bólu w Polsce sięgają lat 70. XX wieku. Pierwsze próby leczenia bólu metodami fizykalnymi miały miejsce w Instytucie Onkologii w Gliwicach w 1972 roku, gdzie leczono pacjentów z bólem nowotworowym. W tym samym instytucie, w październiku 1973 roku, oficjalnie otwarto pierwszą w Polsce poradnię leczenia bólu, założoną przez dr n. med. Jerzego Rutkowskiego.
W kolejnych latach powstawały podobne poradnie w innych miastach Polski, m.in. w Warszawie (1975), Katowicach (1977), Poznaniu, Krakowie (1978) i Łodzi. Rozwój medycyny bólu w Polsce był związany z rosnącym zainteresowaniem lekarzy tym tematem oraz z powstaniem w 1976 roku Sekcji Badania i Leczenia Bólu przy Towarzystwie Anestezjologów Polskich.
Obecnie w Polsce istnieje wiele poradni leczenia bólu, zarówno publicznych, jak i prywatnych, oferujących kompleksową pomoc pacjentom cierpiącym z powodu bólu przewlekłego. Leczenie bólu jest interdyscyplinarne i obejmuje farmakoterapię, fizjoterapię, psychoterapię oraz inne metody, dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Oligoanalgezja – problem niedostatecznego leczenia bólu
Oligoanalgezja to termin medyczny, który oznacza zbyt małą troskę o uśmierzenie bólu Pacjenta. Problem ten jest wciąż powszechny, mimo że analgezja, czyli zniesienie lub zmniejszenie odczuwania bólu, jest możliwa dzięki lekom przeciwbólowym i innym metodom.
Dlaczego ból jest leczony niewłaściwie? Zespół badawczy Lean Medic, wraz z dr. n. med. Jakubem Nożewskim, ordynatorem SOR w Uniwersyteckim Szpitalu nr 2 im. Jana Biziela w Bydgoszczy, postanowił zbadać ten problem. Okazało się, że główną przyczyną nie jest brak empatii personelu, ale luki w procesie leczenia bólu i brak komunikacji.
Projekt ED Comfort Care
Fundacja Lean Medic zrealizowała projekt ED Comfort Care, którego celem była poprawa skutecznego leczenia bólu na SOR w Bydgoszczy. W szpitalu tym, zamiast tylko omawiać problem, skupiono się na jego przyczynach źródłowych i opracowaniu planu leczenia. W efekcie, dzięki zastosowaniu narzędzi LEAN i podejście DMAIC , udało się zwiększyć liczbę pacjentów, u których terapia przeciwbólowa rozpoczynana jest już na etapie triage’u, aż sześciokrotnie. To ogromny sukces, który pokazuje, że walka z bólem jest możliwa i przynosi realne efekty.
Podsumowanie
Pacjent nie musi cierpieć. Dzięki odpowiednim procedurom można skutecznie uśmierzyć ból i poprawić komfort Pacjentów. Projekt ED Comfort Care jest dowodem na to, że zmiany są możliwe, a troska o Pacjenta powinna być priorytetem dla każdego szpitala.
